Geen aanleiding om Bibliotheekwet aan te passen, maar er blijven uitdagingen voor de bibliotheeksector

Vorige week is de Evaluatie Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen door het ministerie van OCW openbaar gemaakt.

In het najaar van 2019 voerde Panteia samen met KWINK groep en Rebel dit onderzoek uit. De evaluatie richtte zich op de doeltreffendheid en effecten van de Wsob door de situatie in het Nederlandse openbare bibliotheekwerk eind 2018 te bekijken en af te zetten tegen de situatie voor invoering van de wet. Conclusie: er is geen aanleiding om de wet aan te passen, maar de sector staat wel voor een aantal grote uitdagingen.

Positieve ontwikkelingen
Het onderzoek laat zien dat veel bibliotheken stappen hebben gezet in de transitie naar een maatschappelijk-educatieve bibliotheek. Ook zien we dat de bibliotheek een goed bezochte publieke instelling is en dat een steeds groter aandeel van bezoekers voor iets anders dan het lenen van materialen naar de bibliotheek komt. Bovendien is het aantal leden van de digitale bibliotheek gegroeid en het aantal bibliotheken dat jeugdcontributie heft is afgenomen.

Negatieve ontwikkelingen
Tegelijkertijd zien we dat de omvang van de totale subsidie aan de bibliotheeksector is afgenomen, net als het aantal (hoofd)vestigingen en servicepunten, het aantal volwassen leden, de omvang van de fysieke collectie en het aantal uitleningen. De gemiddelde afstand tot een bibliotheek is juist iets toegenomen.

Relatie tot de Wsob
Voor sommige ontwikkelingen heeft de Wsob aantoonbaar een bijdrage geleverd, bijvoorbeeld wat betreft de transitie naar maatschappelijk-educatieve bibliotheek. Bij andere is een verband aannemelijk, bijvoorbeeld rond jeugdcontributie. Tot slot zijn er ontwikkelingen waarvoor geldt dat het vooral het gevolg lijkt van andere (autonome) factoren, zoals algemene digitalisering van het lezen en gemeentelijke bezuinigingen.

Geen aanleiding om Wsob aan te passen
Hoewel volgens een aantal stakeholders de wet meer ‘geboden’ en ‘verboden’ zou moeten bevatten en bepaalde onderwerpen nu ontbreken, concludeert het onderzoeksteam dat er weinig aanleiding is om te denken dat aanpassing in de wet de sleutel is om tot een beter functionerende bibliotheeksector te komen. Het lijkt meer te gaan om de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de taken en artikelen in de wet en hoe wordt omgegaan met de uitdagingen rond de maatschappelijke bibliotheek (uitdaging 1-3), het netwerk (uitdaging 4-6) en de digitale bibliotheek uitdaging 7-10):

1. Uitbouwen van de brede, maatschappelijk-educatieve rol van de bibliotheek;

2. Aandacht voor de balans tussen financiering en ambities;

3. Sectorbrede aandacht voor het opleiden, omscholen en bijscholen van het personeelsbestand bij de deels nieuwe taken;

4. Blijven investeren in de samenwerking in het bibliotheeknetwerk, verbeteren samenwerking tussen de KB en de VOB en strakker organiseren van de voorbereiding en terugkoppeling van het bestuurlijk overleg tussen de overheden;

5. Verbeteren van het procesmanagement rondom besluitvorming inzake zowel de digitale bibliotheek als de netwerkaangelegenheden;

6. Teruggrijpen op de rolverdeling bij innovatie die reeds eerder is gemaakt en afgestemd;

7. Realiseren van een collectief landelijk bibliotheeksysteem;

8. Vergroten gebruik en verbeteren gebruiksvriendelijkheid van de digitale bibliotheek;

9. Hanteren van een integrale klantbenadering door de online bibliotheek en lokale bibliotheken;

10. Realistisch plannen van complexe ontwikkelprojecten.

Raad voor Cultuur
Gelijktijdig met het rapport is ook het advies van de Raad voor Cultuur openbaar gemaakt. De Raad voor Cultuur doet in het advies aanbevelingen voor een versterking van de bibliotheekvoorzieningen in Nederland.