Discoursanalyse rechtmatige zorg

In opdracht van het ministerie van VWS onderzocht Panteia hoe de discussie rond fouten en fraude in de zorg zich tussen 2013 en 2015 heeft ontwikkeld. Door te kiezen voor een bepaald woordgebruik kunnen de verschillende betrokken partijen namelijk het debat beïnvloeden. De woordkeuze en de samenhangende intenties zijn het discours dat een partij hanteert. Dit discours kan ‘open’ zijn wanneer het bijdraagt aan een constructieve dialoog en als ‘gesloten’ wanneer berichtgeving onterecht (of voorbarig) veroordelend is.

Toon wordt minder hard Onder invloed van onthullingen in de media en de daaropvolgende Kamerdebatten, was er vanaf het voorjaar van 2013 een periode waarin er vanuit alle stakeholders veel ‘gesloten’ uitingen over het onderwerp rechtmatige zorg werden gedaan. Vanuit de media, de politiek, de patiënten- en cliëntenvertegenwoordiging en vanuit handhavingspartijen werd veelal aan fraude gerefereerd, waarbij er weinig expliciete aandacht voor het onderscheid tussen fouten en fraude was. De (vertegenwoordigers) van aanbieders gingen tegen deze verwijtende toon in het verweer. Dit leidde ertoe dat de dialoog in 2013 en begin 2014 weinig constructief kan worden genoemd.

In de loop van 2014 lijken de partijen uit het beleidsdebat hun toon richting elkaar in openbare stukken te hebben aangepast. Er zijn in ieder geval getalsmatig meer ‘open’ berichten geobserveerd. Vooral vanuit de handhavingspartijen is er een duidelijke verschuiving. Ze schenken meer aandacht aan het duidelijk uitleggen en verwoorden wat onder rechtmatige zorg verstaan wordt en wat men van elkaar verwacht. De toon in het publieke debat (vooral politiek en media), blijft echter nog onverminderd gesloten van aard.

Weinig nuance op sociale media Een belangrijk deel van het debat vindt via sociale media plaats. De grootste pieken in aantallen berichten waren er, naar aanleiding van berichten in actualiteitenrubrieken op tv, Kamerdebatten en rapporten van de NZa. Op sociale media is weinig ruimte voor een genuanceerd debat. Er wordt dan ook vooral ingegaan op het aspect ‘fraude’. De term ‘rechtmatige zorg’ wordt slecht in zeer beperkte mate gebruikt.

Op Twitter is een aantal duidelijke netwerken te onderscheiden (zie de figuur). Deze verschillen in aard, achtergrond en activiteit. Er zijn netwerken rond nieuwsdiensten, politici/politieke partijen, individuen, inhoudelijk onderlegden en netwerken waarin zowel burgers als politici een prominente rol spelen. Binnen de netwerken op Twitter waar burgers een belangrijke rol in spelen, kan een onderscheid gemaakt worden tussen de burgers die zich bij voorbaat kritisch opstellen met gesloten discours in naam of profilering en burgers die zich vanuit hun persoonlijke ervaringen of betrokkenheid uiten over rechtmatige zorg.

Figuur: Het netwerk op sociale media over rechtmatige zorg. Elke wolk van stippen in één kleur is een netwerk van Twitteraars. Hoe groter een stip, hoe belangrijker die persoon of organisatie in het debat is.