Zorginstellingen buigen zich in deze regio’s over het organiseren van ongeplande zorg en bewoners over de leefbaarheid in hun dorp of wijk. Uit deze ‘negatieve’ situaties zien we de mooiste initiatieven en innovaties ontstaan. Onlangs is de tweede experimentenronde van het Interbestuurlijke Experimentenprogramma Bevolkingsdaling gepresenteerd.
Het Interbestuurlijke Experimentenprogramma Bevolkingsdaling is gericht op het experimenteren met vernieuwende ideeën voor de aanpak van de effecten van bevolkingsdaling. Innovatieve ideeën met een interbestuurlijk karakter en een rol voor maatschappelijke organisaties en commerciële partijen kregen de voorkeur. De experimenten zijn begeleid door het ministerie van BZK, SZW, EZ, OCW en VWS en Platform31. De eerste ronde van 24 krimpexperimenten is geëvalueerd waarvan Panteia er twaalf op het gebied van zorg, onderwijs, burgerschap en economie voor zijn rekening genomen heeft. Er is gesproken met de twaalf projectleiders en 45 betrokken gemeenten, provincies, schoolbesturen, zorginstellingen, dorpsraden en andere projectpartners. Ook zijn tal van projectvoorstellen, voortgangsverslagen, websites, beleidsvisies en evaluaties doorgenomen.
Het beeld is helder:
- Alle betrokkenen zijn samen een stap verder in het bewustwordingsproces dat het structureel anders moet. Er is een nieuwe realistische kijk op de toekomst en hiervoor is politieke herkenning en erkenning. Zo heeft de gemeenteraad van Heerlen besloten dat leegstaande woningen in Gebrookersbos worden gesloopt om plaats te maken voor stadslandbouw, recreatie en natuur (‘groen voor rood’). In Zeeland weet iedereen, dat niet meer in elk dorp een basisschool zal zijn. Zorginstellingen weten dat ze samen moeten werken om ouderen van zorg te blijven voorzien, ook al is de fysieke afstand nog zo groot.
- Er zijn bruikbare methoden ontwikkeld, variërend van handleidingen en websites tot planningsmethodieken, van dorpontwikkelingsmaatschappijen tot nieuwe financieringsmodellen. Deze methoden zijn ‘van onderop’ ontwikkeld en hebben een breed draagvlak. Voorbeelden zijn zelfsturing in dorpen, kostenneutrale gebiedsontwikkeling door samenwerking met scholen en bedrijfsleven, een schoolfonds en andere sterke staaltjes van lokale en regionale samenwerking.
- De tijd om te oogsten is aangebroken. Er is veel ‘onzichtbaar’ procesmatig werk verricht, maar nu moet het aan de buitenwereld getoond worden. De vraag hierbij is of de partners, die elkaar tijdens de eerste ronde van de krimpexperimenten gevonden hebben, ook willen doorpakken. Een nieuw en duurzaam evenwicht in het voorzieningenniveau betekent immers ook sluiting van scholen, concurrentieoverwegingen laten varen en ondernemersrisico’s nemen.
Een aantal experimenten laat al mooie resultaten zien: buurtbewoners die elkaar hebben leren kennen, herstel van natuurwaarden, sociaal ondernemerschap en samenwerkende gemeenten en provincies – en dat alles in een tijd van schaarse middelen. Panteia is trots op de bijdrage die zij heeft mogen leveren aan deze nieuwe kennis en ervaring. Meer informatie over het onderzoek naar krimpexperimenten is hier te vinden.